استاد بزرگوار، مرحوم آيت‌الله‌العظمي بروجردي "ره " نقل مي‌كردند: زماني كه من در بروجرد زندگي مي‌كردم، با يك ملّاي مكتبي كه در مكتب خانه به كودكان درس مي‌داد كاري داشتم و نزد او رفتم. حين صحبت، يكي از شاگردان او وارد مكتب شد، وقتي ملّاي مكتب او را ديد، به من گفت: آقا اين نوجوان، مجسمه شرم و حيا است و من با حياتر از او نديده‌ام. وقتي علّت را جويا شدم، گفت: چند روز پيش مادر اين نوجوان نزد من آمد و از او شكايتي داشت و قرار شد او را تنبيه كنم. اين پسر از اينكه نزد من رسوا شده‌است، خيلي خجالت كشيد و شرمنده شد، به قدري كه وقتي مي‌خواستم به دست او چوب بزنم با حالت سرافكندگي در مقابل من ايستاده بود و از شدّت شرمندگي ياراي بلند كردن دست خويش را نداشت. سر او به پائين افتاده بود و دست‌هايش رها بود و خجالت‌زدگي كه سراسر وجودش را فراگرفته بود، به او اجازه نمي‌داد دست خود را بالا بياورد كه من به او چوب بزنم.

انسان بايد در مقابل پروردگار خويش به چنين حالتي برسد تا بتواند منزل توبه را با موفّقيت پشت سر بگذارد. امّا نكته مهم و قابل توجّه اينكه رسيدن به چنين حالتي مشكل است و در بسياري از موارد، عليرغم اينكه انسان مي‌داند بايد توبه كند و از نتايج و فوائد رسيدن به حالت توبه نيز اطّلاع دارد، ولي نمي‌تواند دست از گناهان خود بشويد و حقيقتاً توبه كند.

افزون بر اين، توبه حقيقي آن است كه خالصانه باشد و از عمق جان آدمي سرچشمه گرفته باشد. قرآن كريم انسان را به چنين توبه‌اي ترغيب مي‌فرمايد:
"يا أَيهَا الَّذينَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحا "[1]
اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، به‌سوى خدا توبه كنيد، توبه‏اى خالص.

از امام صادق "عليه‌السّلام " سوال شد توبه نصوح چيست؟ آن حضرت فرمودند:
"يتُوبُ الْعَبْدُ مِنَ الذَّنْبِ ثُمَّ لَا يعُودُ فِيهِ "[2]
بنده از گناه توبه كند و ديگر به آن باز نگردد.
بنابراين توبه حقيقي و خالصانه بايد همراه با اصلاح اعمال و ترك بدون بازگشت گناه و معاصي باشد و اين امر بسيار مشكل مي‌كند.

در‌ اين خصوص راهكارهايي وجود دارد كه توجّه به‌ آن راهكارها مي‌تواند موجب تنبّه و بيداري آدمي گردد و او را به منزل توبه و رسيدن به حالت ارزشمند و نوراني توبه، رهنمون گردد. در ادامه به برخي از اين راهكارها اشاره مي‌شود.

* تضرع و زاري به درگاه خداوند سبحان

يكي از الطاف بسيار بزرگي كه خداوند تبارك و تعالي نسبت به بندگان خويش دارد و نزد آنان مغفول است، اينكه حضرت پروردگار، بسيار بيشتر از آدميان مشتاق كمال آنان مي‌باشد و در اين راستا به ياري بندگان مؤمن خود مي‌شتابد.[3] سالك در مسير حركت به سوي خداي رحمان همواره كمك‌رساني و مددكاري حق‌تعالي را به وضوح مي‌بيند و از آن در جهت ادامه مسير، بهره مي‌برد. در واقع اگر پوينده راه كمال، حركت را شروع كند و همّت داشته باشد، خداوند در بن بست‌ها به فرياد او مي‌رسد و در گرفتاري‌ها دست وي را خواهد گرفت.

يكي از موانع مهم و اساسي سير و سلوك، گناه و نافرماني خداوند است و سالك براي رهايي از اين مانع، بايد از خود خداوند طلب كمك و ياري كند و توفيق توبه را از او بخواهد. اگر توفيق از جانب پروردگار متعال نصيب انسان نشود، محال است بتواند در سير و سلوك خود پيشرفت كند.

"وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيكُمْ وَ رَحْمَتُهُ ما زَكي‏ مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَداً "[4]
بنابراين سالك بايد به درگاه حضرت ربّ العالمين برود و با تضرّع و زاري و التماس، توفيق دست كشيدن از گناهان و بازگشت به سوي خداوند تبارك و تعالي را بگيرد.

پوينده راه حقيقت بايد با خداي خويش رابطه عاطفي برقرار كند و در دل شب با او درد و دل كند، تضرّع و زاري داشته باشد، با خداي مهربان اظهار قصور و تقصير داشته باشد و بالأخره نظير عبد كوچكي كه در مقابل مولاي بزرگ خويش قرار دارد، هميشه يك ذلّتي در مقابل خداوند تعالي داشته باشد. و به واسط? اين رابط? عاطفي، توبه كند.

اساساً رسيدن به مقامات والاي عرفاني و نيل به درجات معنوي، بدون ارتباط محبّت آميز و عاطفي با خداوند آن هم در دل شب، امكان پذير نيست. امام حسن عسكري "عليه‌السّلام " مي‌فرمايند:
"إِنَّ الْوُصُولَ إِلَي اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سَفَرٌ لَا يدْرَكُ إِلَّا بِامْتِطَاء اللَّيل "[5]
رسيدن به خداوند عزّوجل، سفري است كه به جز با شب زنده‌داري درك نمي‌شود.
برترين عمل در شب زنده‌داري كه اوج ارتباط عاطفي بنده با خداوند را نيز در بر دارد، نماز شب است.
"تَتَجافى‏ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ يدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ ينْفِقُونَ، فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِي لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْينٍ جَزاءً بِما كانُوا يعْمَلُونَ "[6]

پهلوهايشان از بسترهاى خواب تهى مى‏شود، پروردگارشان را در حال بيم و طمع مى‏خوانند، و از آنچه روزى آنها كرده‏ايم انفاق مى‏كنند، پس هيچ كس نمى‏داند چه چيزهايى از مايه‏هاى روشنى‏بخش ديدگان، به پاداش كارهايى كه مى‏كرده‏اند براى آنها پنهان داشته شده است.

اين رابطه عاطفي، اهل معرفت را مدهوش مي‌كند. بعضي اوقات حالت خشيت براي آنان پديد مي‌آورد و در برخي موارد، حالت رحمت. و در هر دو صورت آنان را در دل شب مدهوش مي‌كند. وقتي چنين شد، هيچ توجهي به هيچ‌جا و هيچ‌كسي ندارند به جز معاشقه و مكالمه با خداوند منّان، يعني همان رابطه عاطفي، يعني همان كه قرآن كريم مي‌فرمايد: "تَتَجافى‏ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ يدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً "؛ گاهي ظهور حقيقت در دل اين افراد با خشيت است و گاهي با طمع، اميدواري و رحمت مي باشد و در هر دو صورت، نماز شب آنان را مدهوش مي‌كند. هر دو حالت خشيت و رحمت را دارند و هيچ كدام اين حالات نيز بر ديگري غلبه پيدا نمي‌كند: "يدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً ". اگر اين‌گونه رابطه‌ها و معاشقه‌ها بين بنده و خدا نباشد، زندگي تكرار مكررّات است و اين زندگي خيلي خسارت دارد.

لذّت افرادي كه با خداوند رابط? عاطفي دارند، منحصر به آخرت نيست؛ بلكه در همين دنيا و در دل شب نيز لذّات معنوي را درك مي‌كنند. چنانكه قرآن كريم مي‌فرمايد: "فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِي لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْين "، آن افراد در دل شب لذّتي دارند كه هيچ كس نمي‌تواند درك كند مگر خود، اهل آن باشد.

لذا پيامبر اكرم "صلّي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلّم " فرمودند: "دو ركعت نماز نزد من از دنيا و آنچه در دنيا است، محبوب‌تر است ".
"الرَّكْعَتَانِ فِي جَوْفِ اللَّيلِ أَحَبُّ إِلَي مِنَ الدُّنْيا وَ مَا فِيهَا "[7]
خوشا به حال افرادي كه از اين لذت ها بهره‌مند مي‌شوند و مي‌توانند در دل شب مسير پر فراز و نشيب سير و سلوك را براي خويش هموار سازند و با معاشقه و مكالمه با خداوند، راه را بپيمايند.

* پي نوشت‌:
1. تحريم / 8
2. كافي، ج 2، ص 432
3. روم / 47‏: "وَ كانَ حَقًّا عَلَينا نَصْرُ الْمُؤْمِنينَ "
4. نور / 21
5. بحارالانوار، ج 75، ص 380
6. سجده / 17-16
7. علل‏الشرائع، ج 2، ص 363

منبع: تبيان گروه حوزه علميه
انتهاي پيام/

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: